عصر ايران؛ حميد رضا مهاجر- بسياري از تحليلگران معتقدند كه خاورميانه پس از داعش، آبستن درگيري هاي خونين است. چندي پيش روزنامه واشنگتن پست گزارشي را منتشر كرد كه مدعي بود خاورميانه پس از داعش شاهد ده جنگ ديگر خواهد بود؛ به اعتقاد نويسنده واشنگتن پست اين جنگ ها عمدتا در عراق و سوريه بوقوع خواهند پيوست. جدي ترين اين درگيري ها بين چندين طرف عمده روي خواهد داد: ارتش تركيه، ارتش سوريه، نيروهاي موسوم به آسايش(شبه نظاميان كرد سوريه) كه جغرافياي درگيري در شمال و شرق سوريه خواهد بود و در عراق، جنگ بين ارتش عراق و بسيج مردمي با نيروهاي پيشمرگه از يك سو و درگيري داخلي ميان كردهاي عراق (نيروهاي وابسته به حزب دموكرات و اتحاديه ميهني كردستان) آغاز خواهد شد.

تمامي اين گزينه ها، جزء سناريو هاي محتمل درگيري پس از داعش هستند. چه اينكه ورود ارتش عراق به شهر استراتژيك كركوك و بيرون راندن نيروهاي پيشمرگه از اين شهر و پيشروي تا خطوط مرزي سال 2003 با اقليم كردستان، نمونه اي از درگيري هايي هستند كه خاورميانه پس از داعش خود را آماده ورود به آنها مي كند. خبرهاي كه از شمال غرب سوريه مخابره مي شود حاكي از آماده شدن ارتش تركيه و شبه نظاميان سوري وابسته به آن براي هجوم به منطقه كردنشين عفرين است.

پس از اينكه اولين موج هجوم داعش در عراق و سوريه دفع گرديد اين كردها بوند كه به عنوان برنده از اين موج، خارج شدند. در عراق، كنترل كركوك و بخش هاي وسيعي از شمال اين كشور كه خارج از خطوط مرزي مورد توافق اقليم كردستان با حكومت مركزي بود در اختيار نيروهاي پيشمرگه قرار گرفت. مسعود بارزاني خيلي زود اين واقعيت را فراموش كرد كه چه كساني مانع از سقوط اربيل شدند و اعلام كرد كه اين مناطق، تحت حاكميت ابدي اقليم كردستان قرار خواهد گرفت.

در سوريه، پس از ناكام ماندن هجوم داعش به كوباني، امريكايي ها با وجود مخالفت سرسختانه آنكارا، پشتيباني گسترده خود را از شبه نظاميان كرد موسوم به نيروهاي دموكراتيك سوريه آغاز كردند. اين پشتيباني ها تا جايي پيش رفت كه اكنون اين نيروها، كنترل الرقه در شرق سوريه را در اختيار گرفتند و در حال پيشرفت در حاشيه شرقي فرات هستند. با اين حال اين نگراني عميق در ميان اين نيروها وجود دارد كه واشنگتن همان رفتاري را كه با اربيل انجام داد با كوباني تكرار كند، يعني ترك كردن كردها در برابر قدرت هاي منطقه اي و دولت هاي مركزي. اين نگراني ها اكنون با آغاز هجوم ارتش تركيه به عفرين جدي تر مي شود و هيچ بعيد نيست كه با رسيدن به يك راه حل سياسي و توافق روسها و امريكايي ها، فردا ارتش سوريه وارد الرقه شود!

البته در عراق نبايد تصور كرد كه بارزاني و حزب دموكرات، كردهاي اين كشور را نمايندگي مي كنند چه اينكه حزب تغيير و اتحاديه ميهني كردستان عراق، از مخالفان جدي سياست هاي بارزاني محسوب مي شدند. آنها يا از مخالفان همه پرسي استقلال به شمار مي رفتند و يا اينكه معتقد بودند كه بارزاني، صلاحيت لازم براي رهبري استقلال كردستان را ندارد.

گفته مي شود در عمليات آزاد سازي كركوك در اواخر مهرماه گذشته، نيروهاي وابسته به اتحاديه ميهني كردستان عراق، به هيچ وجه وارد درگيري با نيروهاي دولتي نشدند. اين، تكرار همان سناريوي هميشگي كردستان است: كردها هيچگاه با يكديگر متحد نشده اند؛ اما اينكه كردها عراق همانند گذشته وارد درگيري مسلحانه خواهند شد يا نه؟ پرسشي است كه پاسخ آن را بايد در رفتار مسعود بارزاني و هوادارانش پس از بركناري از رياست اقليم جستجو كرد.

گزينه هاي احتمالي جنگ در خاورميانه به اينجا ختم نمي شود. يكي از جدي ترين اين گزينه ها، جنگ اسراييل و حزب الله است. نبردي كه از ديدگاه طرفين، رخدادي قطعي است اما زمان آن هنوز فرا نرسيده است. با وجود اينكه شواهد نشان مي دهد كه سعودي ها، همانند سال 2006، اسراييل را براي هجوم به لبنان و نابودي حزب الله تشويق مي كند اما يك اصل اساسي از سال 1948 وجود دارد كه سياستمداران اسراييلي به آن پايبند هستند، تصميم گيري درباره جنگ بر عهده ارتش اسراييل است و بس!

ژنرال هاي ارتش اسراييل معتقد هستند كه حزب الله در جريان جنگ داخلي سوريه، توانسته است تجربه بسيار بزرگي را به دست آورد. از ديدگاه آنها، حزب الله با وجود اينكه يك ارتش نيست و به شيوه كلاسيك نمي جنگد، اما ديگر يك گروه مقاومت نيست كه به شيوه چريكي بجنگد. تاكتيك هاي نظامي حزب الله و فرماندهان نسل جديد آنها، كارايي خويش را بارها در ميدان جنگ به اثبات رسانده اند.

از سوي ديگر ارزيابي هاي ارتش اسراييل نشان مي دهد كه حزب الله توانسته است پس از جنگ 2006 و بويژه در سال هاي اخير، توان موشكي خويش را افزايش داده و كيفيت آن را ارتقاء بخشد. موشك هاي حزب الله در جنگ آينده قادر هستند هر نقطه از فلسطين اشغالي را هدف قرار دهند، هدف گيري كه دقت و قدرت آن نيز بسيار بالا خواهد بود.

در هر صورت اطلاعات ارتش اسراييل از توان نظامي حزب الله به اندازه اي است كه ژنرال ها را به اين امر قانع مي كند كه اكنون زمان جنگ نيست و در صورت آغاز، امكان يك سره كردن تكليف حزب وجود ندارد.

در حومه جنوبي بيروت نيز نشانه هايي از تمايل حزب الله براي ورود به جنگ به اسراييل ديده نمي شود. از ديدگاه آنها، اسراييل توانسته است در سال هاي اخير، علاوه بر ارتقاء توان هجومي، تاكتيك هاي جديدي را در مانورهاي خويش بكار گيرد. اسراييل در اين مدت، تلاش بسياري كرده است تا نقاط ضعف گذشته خويش را ترميم كند. حزب الله بخوبي مي داند كه ارتش اسراييل، در صورت آغاز جنگ، مباني شهري و تاسيسات زيربنايي مناطق شيعه نشين را ويران و آسيب هاي سنگيني را وارد خواهد كرد. همه اين موارد سبب شده است كه طرفين با احتياط كامل به آغاز جنگ بينديشند؛ جنگي كه وقوع آن قطعي است ولي زمان آن هنوز فرا نرسيده است؛

شايد پس از به بن بست رسيدن مذاكرات روس ها و امريكايي ها درباره سوريه و تداوم حضور نظامي ايران و حزب الله بويژه در جنوب اين كشور و شايد برعكس!

با افزايش تنش ميان عربستان و ايران، بويژه پس از سقوط موشك بركان در فرودگاه ملك خالد، كه رياض معتقد بود از سوي ايران در اختيار حوثي قرار گرفته است، درگيري لفظي بين سران دو كشور شدت گرفت. وليعهد محمد بن سلمان و وزير خارجه، عادل الجبير، ايران را تهديد كردند كه پاسخ سختي به ايران خواهند داد. در اين سوي خليج فارس، رئيس جمهور روحاني نيز پاسخ تهديدات مقامات عربستان را داد: بزرگ تر از شما نتوانست هيچ غلطي بكند!

برخي معتقد هستند كه ترامپ به دنبال آغاز جنگ بين ايران و عربستان است. اما به چند دليل عمده چنين جنگي هيچگاه رخ نخواهد داد. نخست اينكه عربستان به لحاظ نظامي توان رويارويي با ايران را ندارد. بر اساس گزارش اسپوتنيك، به لحاظ نظامي با وجود اينكه نيروي هوايي عربستان، بر ايران برتري دارد اما در ساير حوزه ها، بويژه موشكي، ايران از برتري كامل برخوردار است. با اين حال اين عامل نظامي نيست كه مانع از بروز جنگ ميان عربستان و ايران مي شود. چه اينكه، جنگ يمن نشان دهنده توان نظامي عربستان است. جنگي كه رياض تلاش بسياري مي كند تا از آن بيرون بيايد.

محمد بن سلمان، وليعهد عربستان تلاش دارد تا با تحقق چشم اندازي كه تحت عنوان 2030 آن را مطرح كرده است، عربستان را دگرگون كند. تحقق چنين چشم اندازي به صدها ميليارد دلار بودجه نيازمند است كه اقتصاد عربستان در حال حاضر در شرايطي نيست كه بتواند آن را تامين كند، اقتصادي كه به گزارش بلومبرگ در سال گذشته، 98 ميليارد دلار كسري بودجه را تجربه كرده است و به گزارش صندوق بين المللي پول، رشد آن به نزديك صفر درصد رسيده است. چنين اقتصادي براي رسيدن به نقطه تحولي كه وليعهد به دنبال آن است، تحمل يك جنگ منطقه اي بزرگ را ندارد.

سعودي ها ترجيح مي دهند كه همانند سياستي كه دهه ها هست به آن عمل مي كنند را پيگيري كنند يعني كه ديگران به نمايندگي از آنها بجنگند. اما چه كسي حاضر است به نمايندگي از عربستان با ايران بجنگد؟ ترامپ يا اتحاديه عرب؟ پرسشي كه پاسخ آن، دليل اصلي اظهارات تند سعودي ها عليه تهران است.

بنابراين فريادهاي بلند سعودي ها عليه كشورمان را نبايد جدي گرفت. يك ضرب المثل معروف عربي وجود دارد كه مي گويد: اگر در دعوا، يك طرف، صداي خود را خيلي بالا ببرد مطمئن باشيد كه بعدا مجبور خواهد شد خيلي بيشتر كوتاه بيايد!