عصرايران؛ رضا غبيشاوي - توافقنامه جامع همكاري نظامي - امنيتي ميان دولت هاي ايران و سوريه در سفر رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح ايران (سرلشكر باقري) به دمشق امضا شد.

در اين باره مي توان به نكات زير اشاره كرد:

1- همكاري نظامي – امنيتي، بالاترين سطح همكاري هاي دو كشور است.

ايران و سوريه از زمان پيروزي انقلاب 57 تاكنون، هم‌پيمان و همكار هستند و از يكديگر حمايت مي كنند. هر دو كشور در اردوگاه مقابل غرب هستند. هر دو كشور در نقطه مقابل آمريكا و اسرائيل در منطقه هستند.

سطح همكاري هاي ايران و سوريه بعد از آغاز حمله نظامي حكومت صدام به ايران، به سرعت ارتقا يافت و به بالاترين سطح ممكن يعني نظامي – امنيتي رسيد.

در جنگ 8 ساله عراق عليه ايران، دولت سوريه از ايران حمايت نظامي – امنيتي – اطلاعاتي كرد. از جمله مي توان به حمايت سوريه در ماجراي حمله به اچ 3 اشاره كرد. دراين عمليات، جنگنده هاي ايراني به شرق عراق (نزديك مرز اردن) مي روند و به پايگاه هوايي اچ3 عراق حمله مي كنند. در فيلم سينمايي ساخته با عنوان "حمله به اچ3" جنگنده هاي ايراني به كشور برمي گردند اما واقعيت اينجاست كه اين جنگنده ها از شرق عراق به سوريه مي روند و نجات مي يابند.

در موارد ديگر در زمان جنگ و بعد از آن، شماري از افراد داراي اتهامات امنيتي يا غيرامنيتي و تحت تعقيب دادگستري جمهوري اسلامي، در سوريه بازداشت و دولت سوريه آنها را به ايران تحويل مي دهد.

از جمله مي توان به سال 2003 اشاره كرد. در آن سال شماري از اعضاي سازمان مجاهدين خلق (معروف به منافقين در ايران) قبل از حمله آمريكا، به پادگان اشرف مي روند تا پول و طلا و جواهرات را از اشرف خارج و به اروپا منتقل كنند اما در سوريه گرفتار مي شوند و دولت سوريه آنها را به ايران تحويل مي دهد. يكي از اين افراد، رئيس دفتر مجاهدين خلق در لندن بود. البته سوري ها پول و طلا را ضبط كردند و تنها افراد را به ايران تحويل دادند. 
هدف از بيان اين مطالب، بيان سطح روابط دو كشور است.

قطعا به استثناي عراق فعلي، ايران با هيچ يك از كشورهاي منطقه چنين سطح از ارتباط و همكاري ندارد. شاهد آن نيز اعزام نيروهاي مشاور نظامي و داوطلبان عملياتي براي مشاركت در جنگ سوريه است. علاوه بر اين سازماندهي حضور نيروهاي رزمي و نظامي حزب الله لبنان در جنگ سوريه و مشاركت داوطبان  از ايران، عراق، پاكستان و افغانستان از ديگر اقدامات ايران در بحران اخير سوريه بود.

2- مهمترين بخش اين توافق، برنامه تقويت سيستم هاي ضدهوايي سوريه توسط ايران است. اين اقدام به معناي مقابله مستقيم با اسرائيل است.

يكي از مشكلات سوريه در حال حاضر، حملات مستمر اسرائيل به خاك اين كشور است.
دولت سوريه نه توانايي مقابله با اين حملات و جلوگيري از آنها را دارد ونه جرات اقدام متقابل و بمباران اسرائيل. در نتيجه به هدف سهل و آسان حملات هوايي اسرائيل تبديل شده است.

اگر در گذشته هر چند سال يك بار جنگنده هاي اسرائيلي به سوريه حمله مي كردند و مقامات سوري و اسرائيلي هم براساس توافق نانوشته حرفي به علن نمي زدند تا آبروي اولي حفظ شود و مسووليتي بر گردن دومي نباشد اما از زمان آغاز بحران سوريه و نزديك شدن نيروهاي ارتش سوريه، حزب الله لبنان و نيروهاي ايراني يا مورد حمايت ايران به مرزهاي اسرائيل و تقويت روابط نظامي دمشق - حزب الله لبنان، هم تعداد اين حملات بيشتر شده هم علني اعلام مي كنند ما بوديم. تاكنون بارها در اين حملات، نيروها و مراكز نظامي ايراني، نيروهاي مورد حمايت ايران و حزب الله لبنان مورد هدف قرار گرفته اند و تعدادي جان باخته اند.

دولت سوريه براي مقابله با اين حملات تاكنون ناكام مانده است. نه توصيه ها و هشدارهاي روس ها و چيني ها به اسرائيل تاثيرگذاشته است؛ نه سوري ها خود پدافند قدرتمندي دارند و نه روسيه حاضر است از پدافند هوايي خود موجود  در خاك سوريه براي مقابله با حملات هوايي اسرائيل استفاده كند.

اسرائيلي ها قبل از حمله به سوريه، تنها به ارتش روسيه خبر مي دهند تا احيانا تداخلي به وجود نيايد.
حالا اما ايران مي گويد مي تواند سامانه هاي دفاع هوايي سوريه را ارتقا بدهد. اقدامي كه اگر عملي شود و سوريه بتواند مانع از حملات جنگنده هاي اسرائيلي شود قطعا موازنه به هم مي خورد.

ايران تاكنون در چند حادثه، توانايي موشكي هجومي و دفاعي خود را عيان كرده است. حملات موشكي هجومي ايران عليه پايگاه هاي داعش در سوريه و پايگاه عين الاسد آمريكا در عراق از يك سو و هدف گيري موشكي و سرنگوني پهپاد آمريكايي در مرزهاي جنوبي ايران از سوي ديگر.

پس ايران مي تواند اين قدرت موشكي و دفاع هوايي را در اختيار سوريه قرار دهد. در اين صورت موازنه به هم مي خورد. البته  اين اقدام نقض تحريم هاي تسليحاتي سازمان ملل متحد عليه ايران  است اما تهران ذره اي براي اين موضوع اهميتي قائل نيست و تحريم هاي امريكا و سازمان ملل متحد هم نخواهند توانست ايران را از اين اقدام منع كنند.

هم اكنون سوريه، جز ايران از هيچ كشور ديگري نمي تواند چنين تسليحاتي را خريداري كند. 

نكته باقي  مانده اين است: مابه‌ازاي اعطاي سيستم هاي دفاع هوايي از ايران به سوريه، چه چيزي است؟ ايران در مقابل، چه چيزي دريافت مي كند؟ آيا ايران مي تواند پول آن را در شرايط فعلي و با وجود تحريم و شرايط نابه سامان اقتصادي سوريه دريافت كند؟

البته ارزش اين سامانه فقط بحث مالي و قيمتي آن نيست گرچه قيمت آن فراتر از رقم رسمي است، چرا كه برهم زننده موازنه نظامي در منطقه است.

پيش بيني مي شود اسرائيل هر آنچه كه در توان دارد براي جلوگيري از انتقال سيستم هاي پدافند هوايي ايران به سوريه به كار بگيرد. بعيد نيست براي اين اقدام، اسرائيلي ها متوسل به روس ها شوند و با امتيازدهي به روسيه و چين، خواستار دخالت آنها نزد ايران براي جلوگيري از اين اتفاق شوند. فرصت خوبي براي امتيازگيري مسكو و پكن از اسرائيل و امريكا.

به نظر مي رسد اسرائيل همزمان با اين روند، با همه تلاش هاي خود، سعي خواهد كرد روابط با سه كشور جنوب خليج فارس يعني بحرين، امارات و سعودي را تقويت كند.

3- ارائه الگويي جديد از حمايت نظامي ايران از كشورهاي هم پيمان (كشورهاي حاضر در صف ايران) در مقابل سعودي و امريكا و حتي روسيه

در صورت اجرايي شدن اين توافق و تقويت سامانه هاي پدافند هوايي سوريه و مقابله جدي و تاثيرگذار اين كشور با حملات هوايي اسرائيل به اين كشور، الگوي حمايتي ايران براي كشورهاي حاضر در صف خود، با صفحه جديدي همراه خواهد شد. صفحه اي كه به لحاظ نظامي سياسي و امنيتي بسيار ارزشمند است.

ايران قبل از اين به هنگام بحران داعش در عراق و جنگ داخلي سوريه، مجموعه اي از كمك يا فروش خدمات يا حمايت هاي امنيتي نظامي را به اين كشورها ارائه كرده بود و مي كند كه در تاريخ نظامي ايران و رابطه با همسايگان، بي سابقه است.

با اين اقدامات، الگويي از خدمات ايران به كشورهاي هم پيمان در معرض ديد منطقه قرار گرفته است. اگر كشوري در صف ايران قرار بگيرد در صورتي كه با گروه تروريستي چون داعش روبه رو شود يا دچار جنگ داخلي شود مي تواند از چنين كمك ها يا حمايت هايي بهره مند شود.

در حاشيه امضاي اين توافقامه مي توان به اين نكته هم اشاره كرد.

4- عدم اطلاع رساني سفر سرلشكر باقري به سوريه

در سفر جديد سرلشكر باقري (عالي ترين مقام نظامي درجه دار ايران – رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح) حداقل خبررساني و اطلاع رساني صورت گرفت.

جز به هنگام انتشار خبر امضاي توافقنامه همكاري نظامي در دمشق، كسي از سفر اين سردار دو ستاره ايراني به دمشق مطلع نشد. علاوه بر اين، تنها يك خبر ديگر و آن هم ديدار با بشار اسد منتشر شد و تمام.

برخلاف سفر قبلي وي به سوريه در اسفند 97 كه از اولين دقايق سفر تا پايان آن و از جمله بازديد وي به خط مقدم جنگ در ديگر مناطق سوريه، خبر رساني شد.  به نظر مي رسد به دنبال ترور سردار سليماني هنگام سفر به عراق، مقامات ايراني تلاش كرده اند ضريب امنيتي سفرهاي مقامات نظامي خود به عراق و سوريه را افزايش دهند.

5- همكاري نظامي ايران با حزب بعث سوريه عليه حزب بعث عراق

در جنگ 8 ساله عراق عليه ايران در سال ها 1359 تا 1367، هميشه يكي از توصيفات مقامات و رسانه هاي ايراني براي طرف عراقي، "بعثي" بود. ارتش بعثي عراق، بعثي  هاي عراق. متجاوزان بعثي و ... . در دوره صدام، حزب سوسياليستي بعث بر پايه ملي گرايي عربي، حزب حاكم بود و هر گونه ارتقا در هر زمينه و سمت و مقامي در هر بخشي، تابعي از جايگاه و وضعيت افراد در حزب بعث بود. حزب سياسي – نظامي كه اعضاي غيرنظامي آن هم به واسطه عضويت در حزب مي توانستند يونيفورم نظامي بپوشند. وضعيت كاملا مشابه سوريه فعلي.

ايدئولوژي ملي گرايي اين حزب را مي توان دليل سركوب ها و شكنجه ها و تبعيض ها و ظلم ها و حملات وحشيانه عليه شيعيان در جنوب عراق و كردها در شمال اين كشور دانست. اين وضعيت هم اكنون در تعدادي از كشورها از جمله چين (يك حزب وجود دارد و آن حزب حاكم كمونيست است)، كره شمالي (يك حزب وجود دارد و آن هم حزب كارگر است) و كوبا وجود دارد.

حزب بعث در سوريه و توسط سه نفر به نام هاي ميشل عفلق، صلاح الدين البيطار و زكي ارسوزي تاسيس شد. در سوريه فعلي حزب حاكم همان حزب بعث است كه شاخه آن در عراق در زمان صدام به قدرت رسيد.

در سوريه هم حزب بعث حاكم است و قدرت اصلي را در دست دارد. همه مقامات اصلي و فرعي كشور، از  اعضاي ارشد حزب بعث هستند و جايگاه افراد در چارت قدرت با وضعيت آنها در حزب بعث مرتبط است. البته قبل از اين براي اجراي اصلاحات جعلي و ظاهري، تعدادي شبه حزب تاسيس شد تا انگ تك حزبي بودن سوريه برداشته شود اما در واقعيت ماجرا تغييري ايجاد نكرد.

همه اين مقدمه را گفتم كه به اين نكته برسم. ايران زماني 8 سال با حزب بعث عراق مي جنگيد و در نهايت اين حزب در حمله امريكا سرنگون شد و دولت بعدي، آن را منحل و ممنوع الفعاليت كرد و همزمان، با شاخه حزب بعث در سوريه، همكاري نظامي – امنيتي در بالاترين سطوح داشت و دارد.

ايران و سوريه، توافقنامه جامع همكاري نظامي - امنيتي نظامي امضا كرده اند. قطعا اين توافقنامه، نقطه عطفي در تاريخ سياسي خاورميانه است كه تاثيرات فراملي آن را در سال هاي آينده خواهيم ديد.