عصر ايران؛ جليل بيات*- تلاش جديد دولت ترامپ براي ممانعت از صدور سوخت به ونزوئلا توسط ايران كه به آن چاشني حقوقي و قضايي داده است، مي تواند دور جديدي از افزايش تنش را ميان امريكا و ايران يا ونزوئلا در فاصله چند هفته به انتخابات رياست جمهوري امريكا ايجاد كند.

بعد از ناكامي امريكا در ممانعت از صادرات سوخت به ونزوئلا توسط 5 نفتكش ايراني در ماه ارديبهشت، حالا يك قاضي فدرال امريكايي دستور توقيف 4 نفتكش ديگر ايران را كه در حال حمل سوخت به سمت ونزوئلا هستند صادر كرده است. اين دستور به درخواست دادستان هاي امريكايي و به اين بهانه صادر شده است كه ايران درآمد حاصل از صدور سوخت به ونزوئلا را صرف فعاليت ‌هاي جنگ ‌طلبانه، گسترش سلاح ‌هاي كشتار جمعي و تجهيزات و تسليحات نظامي در پشتيباني از تروريسم و نقض حقوق بشر مي‌كند.

يكي از دلايل چنين تصميمي را مي توان تلاش امريكا براي ممانعت از افول بيشتر پرستيژ بين المللي و قدرت تحريم هاي يكجانبه اين كشور در چشم رهبران و افكار عمومي بين المللي دانست. اما شايد دليل مهمتر، تلاش ترامپ براي بحران سازي در چند هفته مانده به انتخابات رياست جمهوري امريكا باشد.

اگرچه سياست خارجي نسبت به مسائل داخلي همچون اقتصاد، بيمه، ماليات و در شرايط كنوني شيوع كوويد 19 و اعتراضات داخلي نسبت به نژاد پرستي، از اهميت كمتري براي راي دهندگان امريكايي برخوردار است، اما اگر امريكا وارد يك جنگ تمام عيار شود شايد اوضاع كمي تغيير كند؛ چراكه برخي تحليل گران معتقدند بروز هرگونه بحران خارجي در هفته هاي منتهي به انتخابات رياست جمهوري در امريكا باعث اتحاد مردم اين كشور و حمايت از رئيس جمهور مستقر و انحراف افكار عمومي از مشكلات داخلي مي شود.

اگرچه ترامپ قبلا اعلام كرده مايل به جنگ افروزي نيست، اما نبايد فراموش كرد طبق يك اصل روان شناسي، افراد براي آنكه منافعي را از دست ندهند حاضر به ريسك بيشتري هستند، نسبت به زماني كه منافعي را بخواهند بدست آورند.

ترامپ اكنون احتمال شكست در انتخابات رياست جمهوري را احساس مي كند. بنابراين احتمال انجام ريسك از طرف او براي جلوگيري از اين اتفاق افزايش يافته است. تنها ريسكي كه او مي تواند انجام دهد و انتظار موفقيت داشته باشد، تنش زايي با ايران يا ونزوئلا است. لذا او اعزام نفتكش هاي ايراني به سمت ونزوئلا را يك فرصت براي ايجاد يك بحران و شايد يك دستاورد در عرصه سياست خارجي مي بيند.

دولت ترامپ در شكل دهي به چنين بحراني احتمالا بروز يكي از گزينه هاي زير را پيش بيني كرده است:

1- اگر اسكورت نيروي دريايي ونزوئلا در نزديكي آب هاي اين كشور بخواهد مانع از توقيف نفتكش هاي ايراني شود، عملا بهانه براي حمله نظامي به ونزوئلا و شايد حتي بركناري مادورو فراهم خواهد شد.

2- اگر امريكا نفتكش هاي ايراني را توقيف كند و ايران هيچ واكنش مهمي نشان ندهد، ترامپ از اين اقدام در كنار ترور سرلشكر سليماني به عنوان دستاوردي مبني بر نشاندن ايران در سر جايش در مناظرات انتخاباتي با بايدن ياد خواهد كرد. در اين شرايط او بارها به مقايسه رويكرد خود با رويكرد اوباما در برابر ايران دست خواهد زد و خواهد گفت اوباما با توافق بدي كه با ايران كرد باعث قدرتمند شدن ايران در منطقه شد، اما او با سياست فشار حداكثري، قدرت ايران را محدود كرد.

3- اما اگر ايران مقابله به مثل كند، يعني همان كاري كه سال گذشته در پاسخ به توقيف نفتكش گريس 1 (آدريان دريا 1) توسط بريتانيا انجام داد و نفتكش انگليسي (استنا ايمپرو) را توقيف كرد، بهانه براي حمله نظامي ترامپ به ايران فراهم خواهد شد. اينكه ترامپ و تيم او در اين شرايط، جنگي تمام عيار را پيش بيني كرده يا به بمباران برخي مراكز نظامي و صنعتي ايران اكتفا خواهند كرد مشخص نيست. همچنين پاسخ ايران به چنين تهاجمي مي تواند شرايط را پيچيده تر كند. هرچند شايد ترامپ و مشاورين او اين احتمال را مي دهند كه پاسخ ايران همچون ماجراي پايگاه نظامي عين الاسد خيلي هم آسيب زا نخواهد بود و در اين شرايط نيز بُرد براي امريكا خواهد بود و ترامپ مي تواند از آن در رقابت انتخاباتي استفاده كند.

لذا به نظر مي رسد اگر ايران مايل به عقب نشيني از ارسال سوخت به ونزوئلا نباشد، مي بايست خود را براي احتمال توقيف نفتكش ها آماده كند و در اين شرايط انتخاب هر واكنشي پيامدها، مضرات و فوايد خود را خواهد داشت. اينكه چه واكنشي به سود منافع ملي ايران خواهد بود، موضوعي است كه شايد از هم اكنون بايد به آن انديشيد.

*پژوهشگر روابط بين الملل